BALBEY MAHALLESİ HAKKINDA BASIN AÇIKLAMASI

 MİMARLAR ODASI ANTALYA ŞUBESİ

 BASIN AÇIKLAMASI

BALBEY MAHALLESİ’NDE YAŞAYAN MÜLK SAHİPLERİ MAĞDUR EDİLMEMELİDİR

Balbey Mahallesi projesinin uygulanabilmesi amacıyla, 7 Şubat 2019 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle, “…..23.03.2015 tarihli ve 2015/7456 Sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile ilan edilen yenileme alanı kapsamında bulunan ve ekli listede ada ve parsel numaraları belirtilen taşınmazların, bölgedeki sağlıksız yapılaşmanın çözümüne yönelik projenin ivedilikle hayata geçirilebilmesi amacıyla Antalya Büyükşehir Belediyesi tarafından acele kamulaştırılmasına, ……………” karar verilmiştir. Karar ekinde belirtilen ve Balbey yenileme alanı içerisinde kalan tüm parseller acele kamulaştırılabilecektir.

 

Anayasamızın “Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması” başlıklı 13. Maddesi ile; “MADDE 13- (Değişik: 3/10/2001-4709/2 md.) Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.”

 

Mülkiyet hakkı” başlıklı 35. Maddesi ile “MADDE 35- Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. ………” hükümlere düzenlenmiştir. Acele Kamulaştırma Anayasamızın yukarıdaki hükümlerine aykırıdır.

 

Acele Kamulaştırma Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun kapsamında, 23.03.2015 tarihli ve 2015/7456 Sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yenileme alanı ilan edilmesi gerekçesine dayandırılmaktadır.

 

Kanunun “Uygulama” başlıklı 3. Maddesinde; “Madde 3 - (Ek fıkra: 16/05/2012-6306 S.K/16. md.) Yenileme projelerinin gerektirdiği uygulamalar, verilen süre içinde yapı malikince yapılmadığı takdirde, il özel idaresi veya belediye tarafından yapılarak masrafı yapı malikinden tahsil edilir. İl özel idaresi veya belediye tarafından, yapı malikinin uygulama masraflarını ödemesini kolaylaştırıcı tedbirler alınabilir. Bu tedbirlere ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.” Denilmektedir. Madde uyarınca Balbey Mahallesi’nde Anayasaya aykırı olarak acele kamulaştırma kararı alınması yerine Belediyesince uygulama yapılarak bedelinin parsel maliklerinden tahsiline gidilebilir..

Aynı Kanunun “Taşınmaz Tasarruflarının Kısıtlanması ve Kamulaştırma” başlıklı 4. Maddesi 3. fıkrasında; “……………………………………

 

Yenileme alanlarında bulunan yapıların boşaltılması, yıkımı ve kamulaştırılmasında anlaşma yolu esastır. Anlaşma sağlanamayan hallerde gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmazlar ilgili il özel idaresi ve belediye tarafından kamulaştırılabilir. Bu Kanun uyarınca yapılacak kamulaştırmalar 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasındaki iskân projelerinin gerçekleştirilmesi amaçlı kamulaştırma sayılır. ……………………………………..” denilmektedir. Kanunda acele kamulaştırma yapılacağına dair bir hüküm bulunmamaktadır. Kaldı ki 2927 Sayılı Kamulaştırma Kanunun 27. Maddesi ile; “Madde 27 - 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Cumhurbaşkanınca*1* karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir. …………… “ hükmü düzenlenmiştir. Hükümden de açıkça anlaşılacağı üzere acele kamulaştırmada, olağan kamulaştırmaya oranla özel koşulların varlığı aranmış ve üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanınmıştır. Bu koşullardan ikisi Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu'nun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına, üçüncüsü ise özel kanunlarda öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olması halleri şeklinde sayılmak suretiyle açıkça belirli koşullara bağlanmıştır.

Danıştay 6. Dairesi E.2012/6188, K.2015/2196 karar sayılı 09.04.2015 tarihli acele kamulaştırmaya ilişkin bakanlar kurulu kararının iptali kararında da; “……………………. Anayasanın 13. ve 35. madde hükümleri uyarınca mülkiyet hakkının kamu yararı amacıyla Anayasaya uygun olarak yasayla sınırlandırılması mümkündür. Bu hükümlerden hareketle bir taşınmaz üzerindeki mülkiyet hakkının kamulaştırma yoluyla kaldırılması ( mülkiyetin el değiştirmesi ) ancak kamu yararının karşılanması zorunluluğunun özel mülkiyet hakkının korunmasından üstün tutulması şartına bağlıdır. Bu çerçevede, 2942 Sayılı Kanunun27. maddesi incelendiğinde, kamulaştırma işlemlerinde öngörülen yöntemlerin bir kısmının uygulanmayarak taşınmaza acele el konulabilmesi yolu istisnai olarak başvurulabilecek bir yöntem olarak düzenlendiğinden, madde hükmü ile acele kamulaştırmada olağan kamulaştırmaya oranla özel koşulların varlığı aranmış ve üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanınmıştır. Bu koşulardan ikisinde Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya özel kanunlarda öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olması halleri şeklinde açıkça sayılmak suretiyle üstün kamu yararının ve kamu düzeninin korunmasının gerçekleştirilmesi amacıyla acele kamulaştırma yoluna gidilebileceği belirtilmiştir. Bu kapsamda 3. koşul olan aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar verilebilmesi içinde kamu yararı ve kamu düzenine dair olma halinin maddede yer alan diğer iki koşula paralel nitelik taşıması gerektiği açıktır. Nitekim anılan maddenin gerekçesinde de; acele ve istisnai hallerde, Kanunun önceki hükümlerine uyulmasının çeşitli sakıncalar yaratabileceği gibi, kamunun büyük zararlara uğramasının da muhtemel olabileceği belirtilerek maddede belirtilen şartların varlığına bağlı olarak kıymet takdiri dışındaki bazı kanuni işlemlerin sonraya bırakılarak, maddede öngörülen süre ve şekilde taşınmaza el konulması düzenlenmiştir.

 

…………………………………………………………………………………………………

 

Bu durumda 5393 Sayılı Belediye Kanunun 73. Maddesi uyarınca kentsel dönüşüm ve ve gelişim projesi uygulanabilmesi için aranan koşulların var olmasının, acele kamulaştırma yapılması için yeterli olmadığı, davaya konu Bakanlar Kurulu Kararında 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. Maddesinde öngörülen acele kamulaştırma prosedürünün uygulanması için gerekli olan olağanüstü durumların ve bu yönteme başvurulması ile amaçlanan kamu yararının somut olarak ortaya konulmadığı sonucuna varılmıştır.

………………………………………………………………………..” şeklinde hüküm kurmuştur.

Anayasa ve Yasanın yukarıda belirtilen hükümleri ile yargı kararlarından da açıkça anlaşılacağı üzere, Acele Kamulaştırmaya ilişkin Cumhurbaşkanlığı kararı Anayasaya, ilgili kanunlara ve yargı kararlarına aykırıdır.

Diğer yandan,“Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği”nin “Katılım ve kamuoyunun bilgilendirilmesi” başlıklı 7. Maddesinde, “Madde 7- Yetkili idareler tarafından yenileme alanı içinde kalan mülk sahiplerini veya bölge halkını uygulama konusunda bilgilendirmek üzere toplantılar yapılarak görüşleri alınır ve bunların katılımı sağlanır. Yetkili idare ihtiyaç halinde üniversite, meslek kuruluşları, sivil toplum örgütleri, kamu kurum ve kuruluşları ve muhtarlarla danışma toplantıları düzenleyebilir, projeler hakkında basın ve yayın araçlarıyla bilgilendirme yapabilir.” Denilmektedir. Mimarlar Odası Antalya Şubesi uygulama projeleri konusunda bilgilendirilmemiş, projeleri de görmemiştir.

 

ÖNERİMİZ

Balbey Mahallesi sit alanı ilan edildiği için yenilemeye yönelik yıllardır bir çalışma yapılmamış, zaman zaman bazı yol düzenlemeleri ve trafik düzenlemeleri dışında her hangi bir çalışma yapılmamıştır. Mimarlar Odası Antalya Şubesi olarak, Koruma Amaçlı İmar Planının yapılması ve uygulanmasını hep savunmuştur. Ancak uygulama projelerinin Balbey’de yaşayanların alandan dışlanmadan yenileme projelerinin uygulanmasını da savunmuştur. Acele kamulaştırma en son başvurulacak bir yöntem olup Balbey mülk sahiplerinin mağdur edilmemesi gerekir.

Balbey Mahallesi mülk sahiplerinin mağduriyetine neden olunmaması için öncelikle;

1, “Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun’un 3. Maddesi hükümleri ve “Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği’nin “Projeye katılım” başlıklı 22. Maddesinde; “Madde 22- Yenileme alanı içindeki parsellerdeki uygulamalarda kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerin mülkiyetinde olan ve yapısı aynen korunacak veya yenilenecek yapılar, yetkili idarenin uygun görmesi ve projenin bütünlüğünün bozulmaması şartıyla ilgili kamu kurum veya kuruluşları ya da gerçek veya tüzel kişiler tarafından yapılabilir. Bu şekildeki uygulamanın projeyle eş zamanlı olarak başlatılması ve tamamlanması esastır.

Yetkili idare, zamanında tamamlanmayan bu yapıları kendisi tamamlayabileceği gibi kamulaştırabilir.” Hükmü doğrultusunda, kamulaştırmak yerine, yapı malikleri ile anlaşmak suretiyle, yapıları yaparak bedelini tahsil etmek yolu uygulanabilir.

2. Yönetmeliğin, “Anlaşma ve satın almabaşlıklı 23. Maddesi; “Madde 23- Anlaşma, uzlaşılacak bedel üzerinden taşınmazın yetkili idareye satılması, idareye ait bir başka taşınmaz malla takas veya trampa yoluyla devredilmesi veya projenin gereklerine uygun olması halinde bedel karşılığı sınırlı ayni hak tesis edilmesi veya yetkili idarece öngörülecek diğer anlaşma yollarıyla yapılır.” Hükmü doğrultusunda anlaşma yoluna gidilmelidir.

Yönetmeliğin “Kamulaştırmabaşlıklı 24. Maddesinde; “Madde 24- Yenileme alanlarında bulunan yapıların boşaltılması, yıkımı ve kamulaştırmasında anlaşma yolu esastır. Anlaşma sağlanamayan hallerde gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmazlar yetkili idareler tarafından kamulaştırılabilir. Kanun uyarınca yapılacak kamulaştırmalar 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasındaki iskan projelerinin gerçekleştirilmesi amaçlı kamulaştırma sayılır.

Yenileme alanlarında yapılacak kamulaştırmalarda ödenecek kamulaştırma bedelinin o yıl yetkili idare bütçesinde gösterilen miktarı nakden ve peşin olarak ödenir. Bu miktar, kamulaştırma bedelinin altıda birinden az olamaz. Kalan kamulaştırma bedeli en fazla beş yıl içinde faiziyle birlikte ödenmek üzere eşit taksitlere bağlanır. Bu durumda peşin ödeme gününü takip eden günden itibaren, Devlet borçları için öngörülen en yüksek faiz haddi uygulanır.

Olağan kamulaştırma sürecinin projenin uygulanmasında gecikmeye neden olacağının anlaşılması halinde, 2942 sayılı Kanunun 27nci maddesi hükümlerine göre acele kamulaştırma yoluna gidilebilir.” Hükmü kapsamında, Balbey mülk sahipleri ile öncelikle anlaşma yoluna gidilmeli, anlaşma olmaması halinde olağan kamulaştırma yöntemi ile sorun çözülmeye çalışılmalıdır. Tüm yollar tükendikten sonra, projenin uygulanabilmesi için sadece anlaşma sağlanamayan maliklerin hisselerinin, Anayasa, yasa ve yargı kararlarına uygun gerekçeler belirlenerek acele kamulaştırma yöntemi uygulanmalıdır. Ancak acele kamulaştırma son çare olmalıdır.

Mimarlar Odası Antalya Şubesi olarak, Balbey Mahallesi ile ilgili görüş ve önerilerimizi, değerli basınımız aracılığı ile halkımızın bilgisine sunarız.

 

MİMARLAR ODASI ANTALYA ŞUBESİ YÖNETİM KURULU